فریدون اللهیاری؛ وحید عابدین پور
دوره 11، شماره 43 ، مهر 1389، ، صفحه 159-184
چکیده
انواع شاخه‌های هنری نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، صحافی، منبت‌کاری، معرق و کتاب‌آرایی در طی حکومت تیموریان (912-771ق.) رشد قابل توجهی داشتند. چنان‌که این دوره را، دورة شکوفایی هنر می‌نامند. یکی از این شاخه‌های ...
بیشتر
انواع شاخه‌های هنری نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، صحافی، منبت‌کاری، معرق و کتاب‌آرایی در طی حکومت تیموریان (912-771ق.) رشد قابل توجهی داشتند. چنان‌که این دوره را، دورة شکوفایی هنر می‌نامند. یکی از این شاخه‌های هنر، خط و خوشنویسی است که در مقاله حاضر سعی شده با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی بر مبنای اسناد و منابع باقی مانده از دورة تیموری و همین‌طور منابع امروزی به آن پرداخته شود. هنر خوشنویسی نیز به واسطه حمایت و علاقمندی شاهزادگان تیموری، سرمایه‌گذاری اقشار بهره‌مند جامعه، بهره‌گیری از تجارب مراکز علمی ـ هنری دوره ایلخانی، و کارکردهای متعدد اداری، فرهنگی و اجتماعی خوشنویسان و کاربردهای متنوع خوشنویسی، از لحاظ روش و رویکرد متحول شد. ضرورت یادگیری آن تبدیل به نوعی فرهنگ در جامعه تیموری گردید.
یکی از دستاوردهای مهم این هنر در سدة نهم ق. پیوند آن با هویت ایرانی و مؤلفه‌های تشکیل دهنده آن است. گسترش ادبیات منثور و منظوم فارسی طی قرون هفتم تا نهم ق. یکی از مواردی بود که ایرانیان را نیازمند خطوط مخصوص به خود می‌نمود. ابداع و تکامل خطوط تعلیق، شکسته تعلیق و به‌ویژه نستعلیق در فاصلة قرن هشتم و نهم ق. و پیوند آنان با شاخصه‌های فرهنگی ایرانی و اسلامی نظیر شعر، زبان و ادبیات فارسی، مذهب تشیع (که از قرن دهم به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های هویت ایرانی شناخته شد) و انواع شاخه‌های هنری ـ که رویکرد ایرانی داشتند، ـ باعث شد تا خط و خوشنویسی در این زمان جزء مؤلفه‌های اصلی هویت ایرانی قرار گرفته و در باروری آن نقش مهمی ایفا نماید.
چگونگی و علل تحولات این هنر، بررسی نحوة ارتباط آن با هویت ایرانی و کارکردها و موقعیت خوشنویسان در نظام سیاسی و اجتماعی عصر تیموریان، از مواردی است که مقاله حاضر به دنبال دستیابی به آن است.
